En ĉi tiu blogero mi publikigas J-riisman adapton de la fama fabelo Haĉjo kaj Grenjo de la frajtoj Grimm. Ĝi baziĝas sur la traduko de Kabe, kaj forigas ĉiujn menciojn de sekso el la rakonto; ja la sekso de la rolantoj ne gravas por la rakonto. Krom la J-riismaj seksneŭtraligaj adaptoj estas ankaŭ kelkaj aliaj modifetoj, ekzemple anstataŭigo de klare arĥaismaj esprimoj per pli modernaj esprimoj.
La celo de ĉi tiu adapto estas duobla: Unuflanke, ĝi estas la unua elprovo de J-riismo ĉe iom longa teksto, kio helpis al mi pli bone sperti, kiel bone ĝi funkcias praktike. Unu notinda detalo estas ke ne ĉiam sufiĉas anstataŭigo de ŝi kaj li per ri, kaj ekzemple de edzo kaj edzino per ejdzo. Foje necesas aldoni detalojn aŭ iomete revortumi la frazojn, por ke daŭre estu ĉiam klare, pri kiu temas. Sed tio ja estas natura afero, kaj simile oni verŝajne farus tradukante tian tekston al lingvoj kiel la ĉina, svahila aŭ hungara, kiuj ne uzas sekse markitajn pronomojn.
Aliflanke, ĉi tiu teksto povas helpi al ĉiu, kiu interesiĝas pri J-riismo, alkutimiĝi iom al ĝia sono, do al ĝiaj novradikoj kaj la konsekvenca uzado de la pronomo ri. (Kompreneble ankaŭ eblas kombini J-riismon kun foja uzado de li kaj ŝi, ekzemple kiam la sekso gravas kaj/aŭ tio helpas komprenigi, pri kiu temas. Sed en ĉi tiu adapto de la fabelo mi ja volis eviti ĉian mencion de sekso, do mi uzis nur ri.)
Notu, ke krom la J-riismaj esprimoj (nome ri kaj la J-riismaj novradikoj) menciitaj en la artikolo pri J-riismo ĉe Egalecen kaj la ĉi-bloga kurso pri J-riismo, ĉi tiu teksto ankaŭ uzas la seksneŭtralan karesnomo-sufikson -j-, kiu estas seksneŭtrala analogaĵo de -nj- kaj -ĉj-, kaj kiun kelkaj homoj jam iom uzas de iom da tempo.
Do jen la teksto.
Hajo kaj Grejo
Apud granda arbaro vivis malriĉa lignohakisto kun sia ejdzokaj siaj du fejletoj. La pli aĝa knajbo nomiĝis Hajo, la pli juna
Grejo. La lignohakisto ne havis multon por dividi kaj manĝi,
kaj unu fojon, kiam en la lando ekregis grava malabundo, eĉ
la ĉiutaga pano ekmankis al ri. Kiam ri vespere meditis pri
tio kaj pro ĉagreno sin turnadis en la lito, ri ekĝemis kaj diris
al sia ejdzo:
”Kion ni faros? Kiamaniere ni nutros la infanojn, se ni mem
havas nenion?”
”Ĉu vi scias,” diris la ejdzo, ”ni morgaŭ frumatene kondukos
la infanojn en la arbaron en plej densan lokon. Ni ekbruligos
fajron por ili, donos al ĉiu pecon da pano, lasos ilin solaj
kaj revenos al nia laboro. Ili ne trovos la vojon hejmen kaj
ni liberigos nin de ili.”
”Ne,” diris la lignohakisto, ”tion mi ne faros. Mia koro ne
permesus al mi lasi la infanojn solaj en la arbaro; sovaĝaj
bestoj tuj alkurus kaj disŝirus ilin.”
”Malsaĝulo,” diris la ejdzo, ”alie ni ĉiuj kvar mortos pro
malsato, vi jam povas raboti tabulojn por la ĉerkoj.”
Ria ejdzo tiel turmentis rin, ke fine ri konsentis.
”Domaĝo, kia domaĝo, malfeliĉaj infanoj” diris la lignohakisto.
Ankaŭ la infanoj ne povis ekdormi pro malsato kaj aŭdis,
kion la vicpajtro diris al la pajtro. Grejo ploris maldolĉajn
larmojn kaj diris al Hajo:
”Venis nia fino.”
”Trankviliĝu Grejo,” respondis Hajo, ”ne malesperu, ni
trovos rimedon.”
Kiam la maljunuloj ekdormis, Hajo leviĝis, sin vestis, malfermis
la pordeton kaj ŝteliris eksteren. Hele lumis la luno, kaj
la blankaj ŝtonetoj, kiuj kuŝis antaŭ la domo, brilis kiel dukatoj.
Hajo kliniĝis kaj kolektis tiom da ili, kiom povis teni ria
poŝo. Poste ri revenis en la ĉambron kaj diris al Grejo:
”Timu nenion, kara frajteto, kaj dormu trankvile. Dio ne
forlasos nin.”
Ri ree kuŝiĝis kaj ekdormis.
Kiam tagiĝis, jam antaŭ la sunleviĝo, la vicpajtro vekis
la infanojn:
”Leviĝu, maldiligentuloj, ni iros en la arbaron por alporti
lignon.”
Ri donis al ĉiu peceton da pano:
”Jen por la tagmanĝo, sed ne manĝu pli frue, ĉar vi ricevos
neniom plu.”
Grejo prenis la panon en la poŝon, ĉar Hajo havis la ŝtonojn
en sia poŝo. Ĉiuj ekiris en la arbaron. Kiam ili estis irintaj iom,
Hajo haltis, rigardis malantaŭen al la domo kaj poste senĉese
sin turnis tien. La pajtro diris:
”Hajo, kial vi tien rigardas kaj restas malantaŭe? Ĉesigu
kaj ne forgesu pri viaj piedoj.”
”Pajo, mi rigardas mian blankan kateton. Ri sidas sur la
tegmento kaj volas diri adiaŭ al mi.”
”Malsaĝulo,” diris la vicpajtro, ”tio ne estas via kateto,
tio estas la matena suno, kiu lumigas la kamentubon.”
Sed Hajo ne adiaŭis la kateton, ri ĵetis la blankajn ŝtonetojn
ĉiam po unu sur la vojon.
Kiam ili venis en la mezon de la arbaro, la pajtro diris:
”Kolektu lignon, infanoj, mi ekbruligos fajron, estas malvarmege.”
Hajo kaj Grejo alportis vergaĵon, tutan monteton da ĝi.
Oni ekbruligis ĝin, kaj kiam la flamoj alte brulis, la vicpajtro
diris:
”Kuŝiĝu, infanoj, apud la fajro kaj ripozu. Ni iros en la arbaron
haki. Kiam ni finos la laboron, ni revenos kaj kunprenos vin.”
Hajo kaj Grejo sidis apud la fajro kaj tagmeze manĝis ĉiu
sian pecon da pano. La infanoj pensis, ke la pajtro estas proksima,
ĉar ili aŭdis batojn de la hakilo. Sed tio ne estis hakilo,
ĝi estis branĉo, kiun ri ligis al seka arbo kaj kiun la vento ĵetadis
en ĉiujn flankojn.
Ili sidis tiel longe, fine iliaj okuloj fermiĝis pro laciĝo kaj ili
ekdormis. Kiam ili vekiĝis, estis jam malluma nokto. Grejo
komencis plori kaj diris:
”Kiel ni eliros el la arbaro!”
Hajo konsolis rin:
”Atendu momenton, la luno leviĝos kaj ni trovos la vojon.”
Kiam leviĝis la plena luno, Hajo prenis Grejon per la mano kaj
iris serĉante la ŝtonetojn, kiuj brilis kiel novaj arĝentaj
moneroj kaj montris al ili la vojon. Ili iris la tutan nokton kaj
ĉe tagiĝo venis al la pajtra domo. Ili frapis la pordon kaj kiam
la vicpajtro ilin vidis, ri diris:
”Malbonaj infanoj, kial vi tiel longe dormis en la arbaro. Ni
pensis, ke vi tute ne revenos”.
Sed la pajtro ĝojis, ĉar la konscienco riproĉis rin, ke ri lasis
ilin solaj.
Post ne multe da tempo la mizero revenis en la domon kaj
la infanoj nokte aŭdis, kiel la vicpajtro parolas en la lito al la
pajtro:
”Ĉio jam estas konsumita, ni havas ankoraŭ duonon da
panbulo, kaj poste. ... finita estas la kanto. Ni devas liberiĝi de
la infanoj, ni kondukos ilin pli profunde en la arbaron, por ke
ili ne retrovu la vojon; ne ekzistas alia savo por ni.”
Granda pezo ekpremegis la koron de la pajtro kaj ri diris:
”Pli bone estus, se vi dividus kun la infanoj vian lastan peceton.”
Sed ria ejdzo ne volis aŭskulti kaj riproĉis rin: kiu diris A, devas diri
ankaŭ B; ĉar ri cedis la unuan fojon, ri devas cedi ankaŭ nun.
La infanoj ne dormis kaj aŭdis la interparoladon. Kiam la
pajtroj ekdormis, Hajo leviĝis, volis iri eksteren kaj kolekti
ŝtonetojn, kiel antaŭe, sed la vicpajtro ŝlosis la pordon kaj ri ne
povis eliri. Ri konsolis la frajteton kaj diris:
”Ne ploru, Grejo, kaj dormu trankvile. Dio helpos nin.”
Frumatene la vicpajtro venis kaj vekis la infanojn. Ili ricevis
po unu pecon da pano, sed ĝi estis ankoraŭ pli malgranda ol la
unuan fojon. Sur la vojo en la arbaron Hajo dispecigis ĝin en
la poŝo, ofte haltis kaj ĵetis peceton teren.
”Hajo, kial vi haltas,” diris la pajtro, ”iru vian vojon.”
”Mi rigardas al mia kolombeto, kiu sidas sur la tegmento
kaj volas diri adiaŭ al mi,” respondis Hajo.
”Malsaĝulo,” diris la vicpajtro, ”tio ne estas via kolombeto,
tio estas la matena suno, kiu lumigas la kamentubon.”
Dume Hajo ĵetis ĉiujn pecetojn unu post la alia sur la vojon.
La vicpajtro kondukis ilin ankoraŭ pli profunde en la
arbaron, kie ili estis neniam dum sia tuta vivo. Ree oni ekbruligis
grandan fajron, kaj la vicpajtro diris:
”Sidu ĉi tie, infanoj, kaj kiam vi estos lacaj, vi iom dormu:
ni iros en la arbaron haki lignon, kaj vespere, kiam ni finos la
laboron, ni revenos kaj kunprenos vin.”
Tagmeze Grejo dividis sian panon kun Hajo, kiu disŝutis
sian pecon sur la vojon. Poste ili ekdormis kaj vespero pasis,
sed neniu venis al la malfeliĉaj infanoj. Ili vekiĝis nur en
malluma nokto kaj Hajo konsolis la frajteton per la vortoj:
”Atendu, Grejo, kiam la luno levigos, ni vidos la panajn
pecetojn; ili montros al ni la vojon hejmen.”
Kiam aperis la luno, ili ekiris, sed ili ne trovis la pecetojn,
ĉar la miloj da birdo, kiuj flugas en la arbaro kaj super la kampoj,
manĝis la panon. Hajo diris al Grejo:
”Ne timu, ni retrovos la vojon,” sed ili ne trovis ĝin.
Ili iris la tutan nokton kaj la tutan tagon de la mateno ĝis
la vespero, sed ne eliris el la arbaro. Ili estis tre malsataj, ĉar
ili manĝis nur kelke da beroj, kiujn ili trovis sur la tero. Ili estis
tiel lacaj, ke la piedoj ne volis plu porti ilin; ili kuŝiĝis sub arbo
kaj ekdormis.
Estis jam la tria mateno de la tempo, kiam ili forlasis la
pajtran domon. Ili ree ekiris antaŭen, sed la arbaro estis pli kaj
pli densa. Ili estus pereintaj sen helpo, kiu venis al ili.
Tagmeze ili ekvidis sur branĉo belan neĝeblankan birdeton,
kiu tiel bele kantis, ke la infanoj haltis kaj aŭskultis. Kiam
ĝi finis, ĝi eksvingis la flugilojn kaj flugis antaŭ la infanoj. Ili
iris post ĝi, ĝis ili venis al dometo. La birdo sidiĝis sur la tegmento.
La infanoj proksimiĝis kaj rimarkis, ke la domo estas
konstruita el pano kaj kovrita per kukoj; la fenestroj estis el
hela sukero.
”Jen bona vespermanĝo por ni,” diris Hajo. ”Mi manĝos
pecon el tegmento kaj vi, Grejo, provu la fenestron, ĝi estas
dolĉa.”
Hajo etendis la manon kaj derompis peceton de la tegmento,
Grejo stariĝis antaŭ la fenestro kaj mordetis la vitron.
Subite voĉo el la domo ekkriis:
”Aŭdas mi krak’ krak’ mordeton,
kiu manĝas la dometon?”
La infanoj respondis:
”La venton aŭdas via orel',
la venton, fejlon de la ĉiel'.”
Kaj ili manĝis senĝene. Hajo, kiu trovis la tegmenton tre
bongusta, deŝiris grandan pecon, Grejo elpuŝis tutan rondan
fenestran vitron kaj manĝis ĝin kun apetito. Subite la pordo
malfermiĝis kaj vejro, maljuna kiel la mondo, apogante sin
sur lambastono, eliris el la domo. Hajo kaj Grejo tiel ektimis,
ke ili faligis el la manoj, kion ili tenis en ili. La maljunulo
balancis la kapon kaj diris:
”Karaj infanoj, kiu alkondukis vin ĉi tien? Eniru kaj restu
ĉe mi sentime.”
Ri prenis la infanojn per la mano kaj kondukis ilin en la
dometon. Bona manĝaĵo estis tie preparita: lakto, dolĉaj kukoj,
pomoj kaj nuksoj. Poste oni sternis blankan litaĵon; Hajo
kaj Grejo kuŝiĝis en du litoj kaj pensis, ke ili estas en la ĉielo.
La maljunulo nur ŝajnigis bonecon. Ri estis malica sorĉisto,
kiu embuskis al infanoj kaj konstruis la panan domon
por logi ilin. Ĉiun infanon, kiun ri kaptis, ri mortigis, kuiris kaj
manĝis. Tio estis ria festo. La sorĉistoj havas ruĝajn okulojn
kaj ne povas vidi malproksimen, sed ili havas senteman flaradon,
kiel la bestoj, kaj sentas, kiam la homoj venas. Kiam Hajo kaj
Grejo proksimiĝis, ri malice ekridis kaj diris:
”Ili jam estas miaj. Ili ne forkuros, ne, ne!” Frumatene, antaŭ
ol la infanoj vekiĝis, ri jam estis sur la piedoj kaj rigardante
la belajn rozvangajn infanojn en la litoj, ri murmuris al si:
”Bongusta peceto!” Ri kaptis Hajon per siaj sekaj manoj,
forportis rin en malgrandan stalon kaj fermis la kradpordon.
Neniel efikis riaj krioj. Poste la sorĉisto iris al Grejo,
skuis rin kaj kriis:
”Leviĝu! Alportu akvon kaj kuiru ion bonan por via frajto.
Ri sidas en la stalo kaj devas grasiĝi. Kiam ri estos grasa, mi rin
manĝos.”
Grejo maldolĉe ploris, sed vane; ri devis fari, kion postulis
la sorĉisto.
Oni kuiris por Hajo plej bonan manĝaĵon, sed Grejo ricevis
ĉiam nur kankrajn konkojn. Ĉiumatene la maljunulo
iris en la stalon kaj diris:
”Hajo, etendu la fingrojn, por ke mi palpu, ĉu vi jam estas grasa.”
Sed Hajo etendis al ri osteton, kaj la maljunulo, kiu havis
malklaran vidon, ne rimarkis tion kaj pensis, ke ĝi estas
la fingro de Hajo. Ri miris, ke Hajo tute ne grasiĝas.
Pasis kvar semajnoj, kaj Hajo ĉiam restis malgrasa; la
maljunulo malpacienciĝis kaj ne volis plu atendi:
”Grejo, Grejo,” ri kriis, ”rapide alportu akvon, morgaŭ
mi buĉos Hajon, ĉu ri estos grasa aŭ ne.”
Ah, kiel ĝemis la malfeliĉa frajteto, kiam ri devis porti
akvon, kaj kiel fluis la larmoj sur riaj vangoj. ”Dio nia,” ploris ri,
”kial la sovaĝaj bestoj ne disŝiris nin en la arbaro! Ni estus
mortintaj kune.”
”Fermu la buŝon!” diris la sorĉisto, ”nenio helpos vin.”
En la sekva mateno Grejo devis pendigi kaldronon kun
akvo kaj ekbruligi sub ĝi fajron.
”Antaŭe ni bakos panon,” diris la maljunulo, ”mi jam varmegigis
la fornon kaj knedis la paston.”
Ri alpuŝis la malfeliĉan Grejon al la forno, el kiu jam eliĝis
flamoj.
”Enrampu,” diris la maljunulo, ”kaj rigardu, ĉu oni jam
povas enŝovi la panon!”
Se la knajbeto farus ĝin, la sorĉisto fermus la fornon por
manĝi poste la bakitan infanon. Sed Grejo komprenis riajn
pensojn kaj diris:
”Mi ne scias, kiel tion fari.”
”Malsaĝa ansero,” diris la krimulo, ”la truo estas granda;
mi mem povus eniri,” kaj ri metis la kapon en la fornon.
Grejo per forta puŝo enigis rin profunde kaj riglis la feran
pordon. Terure kriegis la sorĉisto, sed Grejo forkuris kaj la
sendia sorĉisto mizere pereis.
Grejo kuris rekte kiel sago al Hajo, malfermis la stalon
kaj ekkriis:
”Hajo, ni estas liberaj, la maljuna sorĉisto ne plu vivas!”
Hajo elsaltis kiel birdo el kaĝo, kiam oni malfermas al ĝi
la pordon. Kiel ĝojis la infanoj, ĉirkaŭprenis kaj kisis unu la
alian, kiel ili saltis! Nun ili ne bezonis timi, ili iris en la domon,
kie en ĉiuj anguloj staris kestoj plenaj de perloj kaj multekos-
taj ŝtonoj.
”Ili estas ankoraŭ pli belaj ol ŝtonetoj,” diris Hajo kaj plenigis
siajn poŝojn. Ankaŭ Grejo volis alporti ion hejmen kaj
plenigis sian antaŭtukon.
”Sed nun ni iru for de ĉi tie por eliri el la sorĉarbaro.”
Ili iris kelkajn horojn kaj venis al granda akvujo.
”Ni ne povas transiri,” diris Hajo, ”mi ne vidas ponton.”
”Nek ŝipeton,” respondis Grejo, ”sed jen naĝas blanka
anaso, mi petos, ke ĝi helpu nin.” Ri vokis:
”Mankas ponto, ho anaso,
Savu nin el embaraso!”
La anaso proksimiĝis, Hajo sidiĝis sur ĝin kaj petis la
frajteton sidiĝi apud ri.
”Ne,” respondis Grejo, ”tro peze estos por la anaseto; ĝi
transportos nin unu post la alia.”
La bona besteto tion faris kaj la infanoj transveturis feliĉe.
Kiam ili iris iom da tempo, la arbaro ŝajnis al ili pli kaj pli
konata, kaj fine ili ekvidis de malproksime la pajtran domon.
Ili ekkuris galope, sin ĵetis en la ĉambron kaj falis sur la
pajtran bruston. De la tempo, kiam la lignohakisto forlasis la
infanojn en la arbaro, ri ne ĝuis eĉ unu trankvilan tagon; la
vicpajtro mortis. Grejo malplenigis sian antaŭtukon kaj
la disŝutitaj perloj kaj multekostaj ŝtonoj saltis en la ĉambro;
Hajo ĵetis el sia poŝo unu plenmanon post alia. La mizero
finiĝis kaj ili ĝoje vivis kune.
